خارش خودش بیماری نیست اما می تواند علامت بیماری های متعددی محسوب شود.
دکترمهشید چایچی
اغلب زنان وقتی که دچار خارش ناحیه تناسلی می‌شوند و ترشحات آنها زیاد می‌شود، فکر می‌کنند دچار عفونت قارچی مهبل شده‌اند و معمولا بعداز این حدس به سراغ یکی از داروهای بدون نسخه می‌روند، غافل از اینکه خارش می‌تواند علامت اولیه بسیاری دیگر از مشکلات و عفونت‌های تناسلی از بیماری‌های مقاربتی گرفته تا حساسیت پوستی باشد. بنابراین اگر با مراجعه به پزشک مطمئن نشده‌اید که عفونت قارچی دارید، وقت و پول خود را هدر ندهید.
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که علامتی مانند خارش نمی‌تواند مشخص کند که شما دچار چه مشکل و بیماری‌ای شده‌اید، بنابراین ممکن است به راحتی در تشخیص اشتباه کنید و در‌این صورت درمان برای شما دور از دسترس خواهد شد.
کدامیک از این سه علت؟
اگر خارش در نتیجه عفونت مهبل ایجاد شده باشد، معمولا سه حالت ممکن است وجود داشته باشد.
یا <واژینوز باکتریال> در کار است که شایع‌ترین عفونت مهبل است، یا <عفونت قارچی> و یا <تریکومونیازیس.> متخصصان می‌گویند، بهترین راه تشخیص بین عفونت‌ها مشاهده علایم نیست بلکه آزمایش ترشحات مهبل است.
اول: واژینوز باکتریال
این عفونت، زمانی رخ می‌دهد که تعادل میکروارگانیسم‌هایی که در مهبل زندگی می‌کنند، بهم خورده و دچار کاهش شوند. بنظر می‌رسد که واژینوزباکتریال با فعالیت جنسی نیز ارتباط داشته باشد، اما چگونگی آن را هنوز پزشکان نمی‌دانند. دوش مهبل (شستشوی مهبل با مواد خاص ) نیز خطر آن را افزایش می‌دهد.
در واژینوزباکتریال، باکتری خاصی به نام <گاردنلا واژینالیس> بیش از حد رشد می‌کند و زیاد می‌شود، بطوری‌که منجر به کاهش تعداد باکتری‌های محافظی به نام لاکتوباسیل شده و موجب ترشحات سفید مایل به خاکستری مهبل، خارش و بوی بد آن می‌شود. وقتی متخصص ترشح مهبل را زیر میکروسکوپ بررسی کند، سلول‌هایی را که توسط باکتری فوق (گاردنلا) پوشانده شده، مشاهده می‌کند و همچنین می‌تواند ( PHاسیدیته) مهبل را اندازه بگیرد.
در واژینوزباکتریال این میزان بالاتر از حد طبیعی است (یعنی قلیایی می‌شود.) در نهایت ممکن است آزمایشات دیگری نیز انجام گیرد. واژینوزباکتریال با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. واژینوز اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به بیماری التهابی لگن و در پی آن عوارضی چون نازایی، حاملگی خارج رحمی یا زایمان زودرس شود.
دوم: عفونت قارچی
دومین عفونت شایع مهبل، عفونت قارچی است که آن هم به دنبال تغییر در محیط مهبل روی می‌دهد. در یک عفونت قارچی، معمولا‌رشد بیش از حد <کاندیدا آلبیکنس> منجر به خارش و سوزش و گاهی ترشح سفید غلیظ و پنیری شکل می‌شود. عفونت قارچی معمولا بدنبال مصرف آنتی بیوتیک‌ها (بدلیل از بین بردن باکتری‌های طبیعی محیط مهبل) و قرص‌های ضدبارداری روی می‌دهد. علاوه بر این، این بیماری در شرایط زیر شایع است: زنان حامله، زنانی که دیابت دارند، زنانی که لباس زیر تنگ می‌پوشند که پارچه آن از موادی ساخته شده که تهویه مناسبی ندارد و همچنین زنانی که از دوش مهبل و اسپری‌های بهداشتی زنانه استفاده می‌کنند.
بهتر است زنان از دوش مهبل (شستشوی مهبل با مواد خاص) و اسپری استفاده نکنند و در عوض از صابون‌های ملایمی که ماده پاک کننده قوی ندارد، استفاده کنند.
متخصصان و ماماها می‌توانند عفونت قارچی را با یک معاینه فیزیکی و بررسی میکروسکپی ترشحات مهبل تشخیص دهند. با این وجود ممکن است برای اثبات تشخیص، نمونه را جهت کشت به آزمایشگاه بفرستند. عفونت قارچی با داروهای ضد قارچ درمان می‌شود که بصورت کرم، شیاف یا قرص دردسترس است. زنانی که عفونت‌های عود کننده دارند ممکن است با تجویز اسیدبوریک بصورت کپسول مهبل، تسکین یابند.
این اسید با تغییر اسیدیته )PH( مهبل، از رشد قارچ‌ها جلوگیری می‌کند.
البته زنانی که قبلا عفونت قارچی را تجربه کرده‌اند و در معرض خطر بیماری‌های مقاربتی نیستند، می‌توانند در صورت وجود علایم فوق، داروهای بدون نسخه را امتحان کنند، اما اگر علایم تا دو سه روز از بین نرفت باید حتما به مراقب بهداشتی خود (ماما یا پزشک) مراجعه کنند.
سوم: تریکو مونیازیس
سومین عفونت مهبل تریکومونیازیس (تریک) است که نوعی بیماری مقاربتی بوده و به دنبال آزمایش میکروسکپی ترشحات مهبل، تشخیص داده می‌شود. تریکومونیازیس همیشه علامت ایجاد نمی‌کند. اما اگر علامت‌دار باشد، خارش و سوزش و ترشحات زرد مایل به سبزی که بوی گند می‌دهد را موجب می‌شود. در این صورت مرد و زن (دو شریک جنسی) باید با دارویی به نام <مترونیدازول> درمان شوند و از مقاربت درطول درمان خودداری کنند تا عفونت از بین برود.
علت دیگری هم هست؟
علل شایع دیگری که بعد از تریکومونیازیس می‌توانند خارش و سوزش و ترشح ایجاد کنند عبارتنداز:سوزاک، کلامیدیا و هرپس. بنابراین قبل از اینکه نتیجه بگیرید خارشتان در اثر عفونت قارچی است و خوددرمانی کنید، لازم است با خودتان رو راست باشید که آیا خودتان یا همسرتان در معرض ابتلا به بیماری‌های مقاربتی قرار گرفته اید یا نه؟
اگر چه همه زنان مبتلا، علایم سوزاک یا کلامیدیا را ندارند اما آنهایی که علامت‌دار هستند معمولا خارش و سوزش هنگام ادرار را تجربه می‌کنند. کلامیدیا با بررسی نمونه گردن رحم یا نمونه ادرار از نظر کلامیدیا مشخص می‌شود. بطور مشابه سوزاک نیز با بررسی نمونه ترشحات، تشخیص داده می‌شود. هر دو این بیماری‌های مقاربتی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند. درمان سوزاک و کلامیدیا بسیار بحرانی است، چرا که به آسانی از طریق روابط جنسی حفاظت نشده منتقل شده و می‌تواند عوارضی چون بیماری التهابی لگن و نازایی ایجاد کند.
برخلاف سوزاک و کلامیدیا، هرپس عفونت عود کنند‌ای است که به‌وسیله ویروس ایجاد می‌شود. در زمان بروز بیماری، ویروس از سلول عصبی که در آن زندگی می‌کند، به پوست مهاجرت کرده و موجب تاول‌های خارش‌دار در ناحیه تناسلی می‌شود. هرپس با داروهای ضدویروسی درمان می‌شود.
پوست‌های حساس
تمام افرادی که خارش ناحیه تناسلی دارند، دچار عفونت نیستند، در بسیاری از زنان، مشکل خارش فرج است که خارجی‌ترین قسمت دستگاه تناسلی زنانه است.
دو مشکل شایع پوستی که می‌توانند خارش ناحیه فرج را سبب شوند، <درماتیت تحریکی> و <درماتیت تماسی> هستند. درماتیت زمانی رخ می‌دهد که پوست با یک ماده شیمیایی مثلا صابون‌های تند و پاک‌کننده‌های قوی تحریک شود. درماتیت تماسی هم واکنش آلرژیک سیستم ایمنی به یک ماده است، مثلا عطریات و مواد نگه دارنده می‌توانند موجب تحریک واکنش آلرژیک شوند. به کسانی که پوست آنها در ناحیه فرج حساس است، خودداری از مواد معطر و استفاده از پاک کننده‌های ملایم برای شستن لباس‌زیر و خشک کردن پوست و لباس بعد از شستشو، توصیه می‌شود. برای تسکین پوست حساس می‌توانید از لیف گرم و مرطوب یا شستن در وان آب گرم استفاده کنید.
بعضی زنان نیز ممکن است با استفاده از داروهای ضدالتهاب موضعی چون هیدروکورتیزون (نوعی استروئید) بهبود یابند. البته در موارد شدید، مصرف استروئید خوراکی ضروری است.
زنانی که پسوریازیس پوستی و اگزما دارند نیز ممکن است در ناحیه تناسلی دچار همین علایم شوند. پسوریازیس یک بیماری سیستم ایمنی است که می‌تواند جوش دانه‌های قرمز پوسته پوسته در ناحیه فرج بدهد، اگرچه این حالت خیلی نادر است. اگزمای پوست‌های خشک نیز می‌تواند در فرج خارش ایجاد کند که در هوای خشک زمستان این حالت بدتر می‌شود. در هر دو حالت فوق استروئیدهای موضعی یا خوراکی که خارش و التهاب را تسکین می‌دهد، تجویز می‌شود.
امروزه با توجه به شیوع اصلاح و تراشیدن موهای ناحیه تناسلی، فولیکولیت مهبل (یک نوع عفونت باکتریایی فولیکول مو که منجر به ورم خارش‌دار آن می‌شوند) نادر نیست، بخصوص در زنانی که زیر 52 سال دارند. فولیکولیت با آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی درمان می‌شود و البته رعایت بهداشت در تراشیدن موها برای پیشگیری لازم است.
اما و هزار اما...
مسلماً بعضی خارش‌ها و ترشحات فقط به‌علت قسمتی از دوره طبیعی هورمونی بدن است که این نوع خارش در زمانی که بسیار آزاردهنده باشد با پارچه مرطوب و کرم هیدروکورتیزون، تسکین داده می‌شود.
اگرچه بعضی خارش‌ها و ترشحاتی که می‌آیند و می‌روند طبیعی هستند اما اگر طولانی شود بهتر است به پزشکتان مراجعه کنید، حتی اگر به منظور تجدید اطمینان شما از طبیعی‌بودن مسئله باشد.
پس اگر می‌خواهید درمان شوید، باید بر تردید خود نسبت به ملاقات پزشک به‌دلیل خارش تناسلی غلبه کنید. برای بررسی پزشکی علل خارش، همین بهانه بس‌که با اطمینان درمان کردن، بهتر از درمان حدسی بیماری است.